ALLAH (C.C) KİME HAYRI MURÂD ETTİYSE, ONU DİNDE FAKÎH (ÂLİM) KILAR.

Sual: Hayat sigortası yaptırdım. Her yıl belli miktar parayı yatırıyorum. 20 yıl sonra toplu olarak ödeme yapacaklar veya toplu ödeme istemezsem aylık olarak ödeyecekler (aylık maaş gibi). Burada biriken para toplu olarak alınınca geçen 20 yılın tek tek zekatı hesaplanarak mı verilecek, yoksa 20 yıl sonra ele geçen paranın o zaman ki zekatı mı verilecek? Eşim ve çocuklar için de hayat sigortası yaptırdım. Onların durumu nasıl?
CEVAP
Sigorta paraları ve tasarruf bonoları zekat hesabına katılmaz. Senelerce sonra birikmiş olarak ele alınınca, yalnız alınan para, o senenin zekat nisabının hesabına katılır. Satış karşılığı alınan bonolar, böyle değildir. Bunlar ve hisse ve tahvil senetleri, her sene zekat hesabına katılır. (Seadet-i Ebediyye)

Eş ve çocuklarınızın durumu da aynı. Ancak, hanım ve çocuklar için yatırdığınız para onların ise yani onların parasından vermişseniz veya onlara hediye etmiş iseniz zekatlarını onlar verecek, sizin ise siz vereceksiniz. Sigortanın onların adına olmasının önemi yok.

Nisabın sıfırlanması
Sual: Nisaba malik olduğumuz tarihi kaydettik, mesela miktar 250 gr altın ve tarih 1 Ramazan 1425. Bir sene içerisinde bu nisap 50 ye düştü, sıfırladı, 500 e çıktı, 1 Ramazan 1426 olunca elimizdeki 100 gr altının zekatını verecek miyiz? Elimizde 50 gr altın kalsa ne yaparız?
CEVAP
Nisap sene içinde sıfırlanınca, ilk nisabı bulduğu gün yeniden tarih atılır. Bundan bir hicri yıl sonra nisaba malikse zekat verir. Sıfırlandıktan sonra, bir daha zengin olana kadar tarih atılmaz. Sıfırlanmadan 50 gram varsa, sene sonu diğer paraları ile birlikte nisaba malikse zekatını verir, yani sene içindeki sıfırlanma hariç diğer dalgalanmalara itibar edilmez.

Nisabın helak olması
Sual: Nisabın helak olması ne demektir?
CEVAP
Sıfırlanması demektir. Sıfır veya sıfırın altına düşerse helak olmuş olur. Sıfırlanma demekse, mevcut parası altını vs. hiç olmamak veya borçlu duruma düşmek demektir.

Sual: Benim ihtiyacımdan fazla elbisem ve eşarbım var, fakat kendime ait başka hiçbir şeyim yok. Zekat vermem gerekir mi?
CEVAP
Bir oda dolusu elbise ve eşarbınız olsa, ticaret malı olmadığı için zekatı olmaz. Ancak bunlar kurban nisabına dahil edilir. Yani borçlar çıktıktan sonra, elinizde 96 gram altın alacak elbise ve eşarp kalmışsa, kurban kesmeniz, fitre vermeniz vacip olur. Bunlardan üç takım elbise, üç eşarp hariçtir. Fakat elbiseler alış fiyatına göre değil, bit pazarına çıkarsanız kaç liraya alırlarsa o değerden hesap edilir. Bu bakımdan elbiseniz ne kadar çok olursa olsun nisabı bulması zordur.

Sual: Zekat verirken bunun zekat olduğunu söylemek gerekir mi?
CEVAP
Gerekmez, hediyemdir dense de olur.

Sual: Zekatım fitrelerimizle birlikte bir çeyrek altın tutuyor. Bir çeyrek altını hem zekatım için hem de fitrelerim için verebilir miyim?
CEVAP
Evet verilir.

Sual: Param yok. Zekatımı hesap edip taksitlerle versem caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Zekat verirken, altınları tartmak gerekir mi?
CEVAP
Altın liraların ağırlığı belli olduğu için tartmak gerekmez, 7.2 gramdır. Bilezikleri tartmak gerekir. Ağırlıkları biliniyorsa tartmak şart değildir. Kırkta biri altın olarak verilir.

Sual: 2 kg ağırlığındaki gümüş tepsinin zekatı nasıl verilir?
CEVAP
2 kg gümüş tepsinin kırkta biri yani 50 gr gümüş, bir fakire verilir.

Sual: Uşrunu verdiğimiz buğdayı satıp para haline getirsek, birkaç gün sonra zekat verme günümüz gelse, bu paranın da zekatı verilir mi?
CEVAP
Uşru verilen buğdayın bir daha uşru verilmez, zekatı da verilmez. Fakat satılıp para haline getirilince, elde kalırsa, nisaba dahil edilerek zekatını vermek gerekir.

Sual: Verilen zekatın, fakirin veya vekilinin eline geçmesi gerekir mi?
CEVAP
Evet, gerekir.

Sual: Zekatı fazla vermek iyi olur mu?
CEVAP
Elbette.

Sual: Zekat altını hediye içine koyup fakire vermek sahih mi?
CEVAP
Sahih olmaz. Ancak fakir, içinden altın çıktı ne diye sorarsa, siz de hediye derseniz mekruh olarak sahih olur.

Sual: Ev yaptırmak için kooperatife verilen para zekata tâbi mi?
CEVAP
Para mülkünden çıktığı için zekatı verilmez.

Sual: Zekatta, altını düşük ayardan vermek mekruh mu?
CEVAP
Evet.

Sual: Zekatı verince fakir olan, yıl dolmadan zekat alabilir mi?
CEVAP
Kurban nisabına malik olmadığı gün, zekat alabilir.

Sual: Bana zekat olarak verilen kağıt para ile altın alsam zekat sahih olur mu?
CEVAP
Evet.

Sual: Pahalı dergilerim hurda oldu. Zekatta da hurda mı sayılır?
CEVAP
Evet.

Sual: Zenginmişim bilmiyordum. Bana zekat verdiler. Ne yapayım?
CEVAP
Bir fakire vermek lazımdır.

Sual: Fakir, verdiğim zekatı bana hediye etti. O miktar kağıt parayı fakirlere vermezsem günah mıdır?
CEVAP
Tenzihen mekruh olur.

Sual: Fakire zekat olarak verdiğim altını, ucuz satın almam caiz mi?
CEVAP
Mekruhtur.

Sual: Para değer kaybetmesin diye birkaç daire aldım. İhtiyaç olunca satarım. Bunlar nisaba katılır mı?
CEVAP
Hayır. Ticaret malı değildir.

Sual: 200 gram altını, 150 gr mehr borcu olan, zekat verir mi?
CEVAP
Hayır vermez.

Sual: Zekat borcunu ödemek için ödünç almak gerekir mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Eldeki para, nisaptan aşağı düşünce, zekat almak caiz olur mu?
CEVAP
Kurban nisabına malik ise zekat alamaz.

Sual: Ev yapamazsam satarım diye alınan arsa, zekata tâbi olur mu?
CEVAP
Hayır.

Sual: Dükkanları, daireleri olan, zekat nisabına malik değilse, zekat alır mı?
CEVAP
Alamaz.

Sual: Fakire zekat olarak bir altın verip (Bunun beş gramını al, kalanı benimdir) demek caiz mi?
CEVAP
Evet.

Sual: 672 gramdan ağır olan gümüş tepsinin zekatı verilir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Nisabı bulacak kadar taksitli borçları olanın, maaşı alınca, eline nisabı bulacak kadar maaş geçse, zengin sayılır mı?
CEVAP
Hayır.

Sual: Nisaba malik olunca yarısını harcadım. O gün zengin miyim?
CEVAP
Hayır.

Sual: Zengin çocuk, büluğdan önceki yılların zekatını verir mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Satıp ev almak için, alınan arsa zekata tâbi mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Taksim edilmemiş malın zekatı nasıl verilir?
CEVAP
Hemen veya ileride verilir.

Sual: Nisaptan fazla, geçmez para ve pul zekata tâbi mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Altınlar tartılmadan tahmin edilerek zekatı verilebilir mi?
CEVAP
Zekat sayılmadan tartılmadan verilmez. Ancak yaklaşık olarak bilinebilir. Mesela 3 bileziği vardır, alırken gramı belli idi, diyelim ki on gram civarında idi. Küpesi şu kadar kolyesi şu kadar diye hesap edilir. Birazcık da fazla hesap edilmesi iyi olur. Diyelim hepsi 97 gram tuttu siz 100 gram üzerinden zekat verebilirsiniz. 12 ayardan üstünü altındır aşağısı altın değildir. Zekat için altınların gramı önemlidir ayarı önemli olmaz.

Sual: Altının zekatı, ayarı dikkate almadan, hepsi birden tartılıp kırkta birinin zekatı verilir dediniz. Halbuki 10 kilo 14 ayar altın, 6 kilo 24 ayar altın bile etmez. Bu nasıl oluyor?
CEVAP
Dinimiz, % 50 nin üstünde altın karışımı olan madeni, altın olarak bildirmiştir. Ayar farkı gözetmeden hepsi toplanır. Kırkta biri zekat olarak verilir. En yüksek ayardan vermek daha sevaptır. Fakat her ayar altını, ayrı ayrı toplayıp her ayarın kırkta birini vermek de caizdir.

Sual: Nisap miktarını hesaplamak için elimizdeki döviz cinsinden paraları TL ye çevirirken alış ve satış fiyatlarından hangisini esas alacağız. Aynı şekilde 96 gr altının kaç TL ettiğini hesaplarken alış mı satış mı değerini esas alacağız?
CEVAP
Kuyumcunun satış fiyatı esas alınır. Elimizdeki doları satarken de dövizci kaça alıyorsa o fiyattan.

Sual: 10 sene önce zekat borcu bulunan bir kimsenin zekat borcunu nasıl ödemesi gerekir? O zaman elinde bulunan para miktarını biliyorsa, o zamanki altın kuruna göre mi hareket etmeli?
CEVAP
10 yıl önceki para ile ne kadar altın alınabiliyorsa, o altın esas alınır.

Sual: Bir arkadaşıma babası bir yazlık ve bir de kışlık ev hediye etmiş. Her ikisinde de ikamet ediyorlar ailesiyle. Bu evler için zekat vermek gerekir mi?
CEVAP
Ev çok olsa da zekatı olmaz.

Sual: Bir miktar dövizim var. Normalde nisabı bulmuyor. Fakat maaşı alınca ikisi nisabı geçiyor. Ayın ilk yarısında, borçlarımı (su, elektrik, telefon faturaları vs.) ödediğimde, toplam param nisabın altına düşüyor. Ay sonunu zor getiriyoruz. Bu durum fasit daire gibi her ay tekrarlanıyor. Anlayacağınız, her ay 15 gün zengin, 15 gün fakir oluyorum. İlk zengin olduğum tarihin sene sonunda zekat vermem gerekiyor mu?
CEVAP
Varsa ev kirası, tahakkuk etmiş su, elektrik, telefon v.s. bedelleri mevcut paradan çıkarılır. Kalan nisabı buluyorsa zengin sayılırsınız. 15 inden sonra nisaptan düşseniz de önemi yok. Sene sonunda nisabı bulursanız zekat vermeniz farz olur.

Sual: Evi olan bir kimse, ikinci bir ev yaptırıyor olsa, bu eve harcadığını ve bu ev için borçlandığını zekat hesabına nasıl dahil eder?
CEVAP
Evi olup olmamasının önemi yoktur. Ev için harcananlar, harcanmış sayılır, borçlanınca, borçlar mevcut paradan düşülür. Geriye kalanın zekatı verilir. Taksitler ne kadar uzun vadeli olursa olsun, alacaklardan ve mevcut paradan çıkarılır. Kalanın zekatı verilir.

Sual: Bankada nisap miktarının üstünde para var, yıllardır duruyor. Annem, siz okuyorsunuz, sizlere zekat gerekmez diyor. Doğru mu, yoksa zekat vermem lazım mı?
CEVAP
Para ne için saklanırsa saklansın zekata tâbidir. Zekatı fakirse ağabeyinize verebilirsiniz. Ana babaya verilmez. Amcaya dayıya halaya teyzeye vermek daha iyi olur. Zekat vermemek büyük günahtır.

Sual: İki ev ile iki arabamız var. Ama elimizde hiç para yok. Ne kadar zekat vereceğiz?
CEVAP
Ev ve araba çok olsa da zekatı olmaz.

Sual: Çok evi olup da kira geliri olan zekatını nasıl hesaplar?
CEVAP
Oradan aldıkları ve başka yerden gelenler, maaş vesaire hepsi toplanır, nisabı bulursa, bulduğu zaman zengin sayılır. Bir yıl sonra zekat vermesi farz olur.

Sual: Zekat ve fitre aynı kişiye verilebilir mi? Zekat, birkaç kişiye bölünerek verilebilir mi?
CEVAP
İkisine de evet

Sual: Bir minibüsüm var, ticarette kullanmadım, bu araca zekat düşer mi? Başka araçlarım da var bunları da şahsım ve ailem için kullanıyorum, buradaki ölçü nedir?
CEVAP
Araçların zekatı olmaz. Ticaret için kullansanız da olmaz.

Sual: Gümüş tepsi zekat nisabına girer mi?
CEVAP
Bütün altın ve gümüş eşyalar nisaba girer.

Sual: Nisap miktarına sahip akıl baliğ olmayan çocuk zekat verir mi?
CEVAP
Baliğ olmadıkça zekat vermez.

Sual: Bir kimsenin 20 yıldan beri 100 gr altını olsa, zekat vermesi gerektiğini yeni öğrense, ne kadar zekat vermesi gerekir?
CEVAP
Öyle ise, 20 sene önceki 100 gramın % 2.5 ini verir, ikinci sene (19 sene önceki) için kalanın % 2.5 ini verir. İki sene sonra bu 96 gramdan aşağı düşeceği için artık zekatı verilmez.

Sual: Zekat ve uşru dini kitap olarak verebilir miyiz?
CEVAP
Zekat ya ticareti yapılan maldan verilir veya altın olarak verilir. Uşur da öyle, kaldırılan mahsulden verilir veya altın olarak verilir. Dini kitap ticareti yapan zekatını kitap olarak verebilir.

Sual: Ticaret, yani satmak için olmayan bir evin zekatı olur mu?
CEVAP
Ticaret malı olmayan evin zekatı olmaz. (Her şeyin bir zekatı vardır. Evin zekatı ise, misafir odasıdır) hadis-i şerifi eve misafir kabul etmenin önemini göstermektedir. (A. Rifai)

Nafile oruç tutmak da farz değildir. Fakat, (Her şeyin bir zekatı vardır. Vücudun zekatı ise oruçtur) hadis-i şerifi de, ara sıra nafile oruç tutmanın iyi olduğunu göstermektedir. (İbni Mace)

Sual: Hastaya veya şuraya buraya yardım için verdiğimiz paralar zekat yerine geçer mi?
CEVAP
Geçmez. Zekat vermenin usulü vardır. Ona göre vermelidir!

Sual: Namaz kılmayan, oruç tutmayan bir müslümanın da zekat vermesi lazım mıdır?
CEVAP
Elbette vermesi lazım. Nasıl olsa, oruç tutmuyorum, zekatımı da vermeyeyim dememelidir! Hiç değilse, borcun birinden kurtulmalıdır!

Sual: Bir arkadaşa şu altınları falanca fakire ver dedim. O da, benim altınlarımı değil de kendi altınlarını vermiş. Bir mahzuru olur mu?
CEVAP
Vekil, zenginden aldığı altın yerine, kendi altınını fakire verip sonra zenginin verdiğini, kendi kullanması caizdir. Fakat, zenginin parasını önce kendi kullanıp, sonra kendi parasından zekatı verirse, caiz olmaz.

Sual: Şevahid-ün nübüvve kitabından okudum. Şöyle deniyor:
Allahü teâlâ Salebe hakkında, (Onlardan kimi de, “Eğer bize lutuf ve kereminden ihsan ederse, muhakkak zekatını vereceğiz, gerçekten salihlerden olacağız” diyerek Allah’a kesin söz vermişti. Ne zaman ki Allah, kereminden isteklerini verdi, cimrilik edip yüz çevirdiler. Zaten yan çizip duruyorlardı) buyurdu. Salebe’nin kabilesi bunu işitince, Salebe’ye haber verip, “Helak oldun. Allahü teâlâ senin hakkında âyet gönderdi” dediler. Salebe, Resulullahın huzuruna gelip, “İşte malımın zekatı kabul eyle” dedi. Resulullah, (Allahü teâlâ senin zekatını kabul etmekten beni men etti) buyurdu. Salebe ağladı ve saçını başını yoldu. Resulullah, (Sen kendi kendine ettin! Sana söyledim, sözümü dinlemedin) buyurdu ve onun zekatını almadı. Resulullah vefat ettikten sonra Salebe zekatını Hazret-i Ebu Bekir’e getirdi. Ya Emir-el müminin, zekatımı kabul eyle, dedi. Hazret-i Ebu Bekir, (Ben Resulullahın kabul etmediğini nasıl kabul edebilirim) buyurdu. Daha sonra Hazret-i Ömer’in halifeliği zamanında zekatını ona da getirdi. O da kabul etmedi. Fakat Hazret-i Osman halifeliği sırasında o kabul etti.
Burada iki sualim var:
1- Salebe sahabeden değil miydi? Normal bir Müslüman bile zekat verdiği halde, sahabeden olan zat nasıl zekat vermez ki? Sonra tevbe ediyor Allah zekatını niye kabul etmiyor?
2- Hazret-i Osman, Resulullahın almadığı zekatı niye kabul etti?
CEVAP
1- Salebe sahabeden değil, münafık idi. Allahü teâlâ onun münafık olduğunu, tevbe de etmeyeceğini bildiği için zekatını kabul etmedi. Halk arasında ayıplanmamak için, münafıklığı meydana çıkmaması için zekatını vermek istedi. Allahü teâlâ da, Müslümanların bu oyuna gelmemesi için zekatını kabul etmedi.

Tevbe suresinin 76 âyetinin sonunda, hüm mu’ridun buyuruluyor. Tefsirlerde, (Onlar yan çizenlerdendi, sağa sola yalpalayanlardandı, döneklerdendi, sözünde durmayanlardandı, itiraz edenlerdendi) gibi manalar verilmiştir. Bu vasıflar münafıklarda bulunan vasıflardır. Bundan sonraki iki âyetin meali de şöyledir:
(Allah'a verdikleri sözü tutmadıkları ve yalan söyledikleri için, O da bu yaptıklarının sonucunu kıyamete kadar kalblerinde sürüp gidecek bir münafıklığa çevirdi.) [Tevbe 77]

(Hâlâ, o münafıklar bilmezler mi ki, Allah, onların gizledikleri sırları da bilir, fısıltılarını da.) [Tevbe 78]

2- Resulullahın kabul etmediğini Hazret-i Ebu Bekir de kabul etmedi ki, Müslümanlara örnek, önemli bir örnek olsun diye. Hazret-i Ömer ise her hususta kayıtsız şartsız Hazret-i Ebu Bekir’e tâbi olduğu için o da onun zekatını kabul etmedi. Böylece münafıkların zekatlarının kabul edilmeyeceği iyice sabit oldu. Hazret-i Osman’ın zekatı alıp almaması artık fark etmiyordu. Bir kâfirin verdiğini almanın dinen bir mahzuru olmadığı için, zekat olarak değil, bir bağış olarak kabul etti. Bu da kâfirlerin verdiğini kabul etmenin mahzuru olmadığını göstermektedir.

Sual: Bu sene hacca gidecek zengin bir kimse, hac için ayırdığı paranın da zekâtını verecek midir?
CEVAP
Herkesin zekât zamanı aynı değildir. Zekât zamanı, hac zamanından önce olan, mesela Ramazanda olan kimse, vakti gelince, zekâtını verir. Kalan parayla hacca gider. Zekât zamanı, Hac zamanından sonra olan, mesela Muharremde olan, önce hacca gider. Zekât zamanı gelince, hacdan artan paranın zekâtını verir.